Ukraińskie prawosławie wczoraj i dziś – cz. 2

Dziś kolejna porcja wiadomości o historii ukraińskiego prawosławia.

Rok 1051. Pierwsza próba autokefalii

Już wówczas metropolia kijowska próbowała dążyć do autokefalii (z gr. kefale – głowa i autos – sam), czyli pewnej cerkiewnej niezależności.

W czasach Jarosława Mądrego sobór wybrał na metropolitę duchownego nie z Bizancjum, a z Ławry (Iłariona, którego Konstantynopol nie uznał).

Sobór Mądrości Bożej w Kijowie (XI w.) – świątynia katedralna metropolii kijowskiej w czasach Jarosława I Mądrego. Przebudowana w XVII w., najbardziej charakterystycznymi cechami przebudowy są barokowe wieżyczki oraz zdobienia okien.

W połowie XII w. odbyła się kolejna próba utworzenia autokefalii. Tym razem metropolitą został filozof i teolog Kliment Smolatycz z Kijowszczyzny. Zrozumiałym jest, że on również nie został przyjęty przez Bizancjum.

Rok 1325. Metropolita przenosi się do Moskwy

Gdy znaczenie Kijowa osłabło przez konflikty książąt (Światopełka, Mścisława i Jarosława – przyp. tłum.) własną metropolię zechciały mieć także Halicz i Suzdal. Konstantynopol żadnemu z nich nie przyznał statusu metropolii. Centrum wielkiego terytorium prawosławnego (od Morza Białego po Czarne i dalej) nadal pozostał Kijów.

Cerkiew św. Pantelejmona pod Haliczem (z poł. XIII wieku) -jedna z najstarszych świątyń Galicji, jedyna zachowana cerkiew z czasów Księstwa Halicko-Wołyńskiego.

W 1240 r. po najeździe Batu-Chana, metropolita kijowski zginął – tak jak reszta kijowian – pod ruinami Cerkwi Dziesięcinnej lub opuścił miasto.

Kolejni metropolici kijowscy i całej Rusi coraz częściej odwiedzali Włodzimierz (nad Klaźmą) i Suzdal, które znajdowały się niedaleko Ordy.

Tamtejsza władza, otrzymawszy pozwolenie od Złotej Ordy, kierowała Kijowem i przyległymi ziemiami pretendując do miana „dziedzictwa kijowskiego” i wciąż potrzebując duchownego uzasadnienia swoich ambicji.

Jak było dalej z przenosinami do Moskwy? O tym w kolejnej części tłumaczenia.

Tekst oryginalny: Pawło Sołodźko

www.istpravda.com.ua (Історія і сучасність українського православ’я. СТАТИСТИКА)

Tłumaczenie: Kinga Mirska

Ukraińskie prawosławie wczoraj i dziś – cz. 1

W tej serii na naszej stronie przedstawię Wam tłumaczenie artykułu znalezionego w dziale historycznym Ukraińskiej Prawdy. Może rozjaśni on wątpliwości dotyczące tego, jak metropolia kijowska uznająca patriarchat konstantynopolitański przeszła pod rządy patriarchatu moskiewskiego i co z tego wynikło.

Dane mówiące o ilości parafii prawosławnych pozwalają stwierdzić, że największym wyznawcą prawosławia jest Ukraina. Istnieje tu więcej społeczności prawosławnych niż w Rosji czy Rumunii. Teoretycznie, lokalna cerkiew Ukrainy byłaby tym samym największą instytucją prawosławną w kraju.

Diecezje chrześcijańskie istniały na Ukrainie na długo przed chrztem Rusi i były podporządkowane Konstantynopolowi. Chodzi tu przede wszystkim o dwie diecezje – scytyjską w obszarze dzisiejszej Odessy i chersońską na Krymie. Przestały istnieć w V wieku n.e., gdy rozpoczęła się wielka wędrówka ludów.

Rok 988. Konstantynopol – macierzysta cerkiew dla Kijowa

Włodzimierz (chrzciciel Rusi Kijowskiej – przyp. red.) przyjął chrześcijaństwo od Konstantynopola jeszcze przed schizmą wschodnią (choć ta już wówczas miała swoje początki). W tym samym czasie w Rusi aktywna była misja Rzymu –katolicy próbowali chrystianizować Pieczyngów. Połowcami natomiast „zajął się” w tej kwestii Kijów.

Pierwszym metropolitą kijowskiego imperium był Grek – Michaił. Pierwsi biskupi, oczywiście Słowianie (Serbowie, Bułgarzy i Macedończycy), także przyjechali z Bizancjum. To właśnie oni zarządzali nowoutworzonymi diecezjami – od przemyskiej do suzdalskiej (dzisiejsza Rosja).

Cerkiew Iwana Predteczy (Jana Chrzciciela) w Kerczu- najstarsza zachowana świątynia chrześcijańska na Ukrainie (VIII wiek n.e.)

Aby wygodniej było wyświęcać nowych biskupów, niedaleko Kijowa utworzono dwie mniejsze diecezje – jurijiwską (dziś Biała Cerkiew) i białohorodzką (obecnie wieś Białogródka w rejonie kijowsko-swiatoszyńskim, szczególnie lubiana przez Włodzimierza). Do święceń potrzebna była obecność minimum dwóch-trzech biskupów.

To tyle słowem wstępu, zapraszam do lektury kolejnych części artykułu.

Tekst oryginalny: Pawło Sołodźko

www.istpravda.com.ua (Історія і сучасність українського православ’я. СТАТИСТИКА)

Tłumaczenie: Kinga Mirska

Jak świętuje się w Lublinie? Czyli o Ukraińskiej Biesiadzie słów kilka.

Ciemne chmury, które zebrały się w niedzielne popołudnie nad Lublinem rozproszyły się, gdy w Ogrodzie Botanicznym rozbrzmiał ukraiński śpiew i recytacje. 23 czerwca ukraińska prawosławna społeczność świętowała dzień Pięćdziesiątnicy oraz zakończenie roku szkolnego 2012/2013 Ukraińskiej Szkoły Niedzielnej. Zapraszamy na relację z Ukraińskiej Biesiady.

O kobietach słów kilka – cz. 2

Znamy już tradycyjne podejście do kobiety oraz to, jak była ona traktowana na Ukrainie na przestrzeni lat. A jak to jest współcześnie?

Warto tutaj wspomnieć o określeniu używanym na Ukrainie wobec starszych kobiet. O tyle, o ile w Polsce określenie „baba” jest nacechowane pejoratywnie, tak w ukraińskiej mentalności, sztuce „baba” jest pojmowana po prostu jako babcia. Jest symbolem mądrości życiowej, siły i domowego ogniska. Na opiekunkę domowego ogniska istnieje także określenie „berehyni” (od bezokolicznika berehty, czyli bronić).

O kobietach słów kilka – cz. 1

Wprawdzie Dzień Kobiet już dawno za nami, niemniej kobieta zmienną jest i … no właśnie, jak zmieniało się podejście do kobiet i ich role w społeczeństwie na przestrzeni wieków? Dowiecie się z artykułu!

Średniowieczna rodzina ruska była rodziną patriarchalną. Natomiast już wówczas pojawiały się ślady matriarchatu, naukowcy odnaleźli informacje o znaczącej roli kobiety w społeczeństwie, ich wysokich stanowiskach (min. w latopisie halicko-wołyńskim).

Istnieją ciekawe opisy (np.u Beauplana) roli dziewcząt podczas ich zaręczyn czy zaślubin. Dziewczyna ukraińska chcąc wziąć swego wybranka za męża musiała odwiedzić jego dom. Gdy wszyscy siedzieli wokół stołu musiała ona wstać i zacząć zachwalać przy wszystkich członkach rodziny swego wybranka. Podczas takiej wizyty wyznawała mu miłość i prosiła jego rodziców o zgodę na ślub.

Wesele na Podlasiu – Za stołami!

Już prawie koniec…

By młoda para mogła spokojnie stanąć na ślubnym kobiercu, panna młoda winna odbyć rozplatanie warkocza (kosy). Był to obrzęd inicjacji. Warkocz był rozplatany przez nieżonatego brata młodej. Obrzęd ten miał symbolizować rozstanie się z panieństwem. Bardzo ważną rolę spełniały starsze kobiety, które śpiewały weselne pieśni, żywo reagowały na każde wydarzenie, komentowały te wydarzenia wykonując odpowiednie przyśpiewki. Najważniejszym elementem każdego wesela były pieśni i przyśpiewki. Każda z nich miała określony moment, w którym powinna być wyśpiewana. Adresowano je do różnych osób, a ich celem było wywołanie u danej osoby odpowiedniej reakcji. I tak np. przy wyjeździe do cerkwi, śpiewając, próbowano doprowadzić młodą do płaczu, wierzono bowiem, iż brak łez przyniesie nieszczęście (przez resztę życia panna młoda będzie zanosić się płaczem).

Wesele na Podlasiu – po zaręczynach

Nasza podlaska para młoda jest już zaręczona. Kolejnym ważnym momentem był wybór weselnej drużyny. Przed weselem młodzi wybierali spośród rodziny i przyjaciół osoby, które miały im towarzyszyć i pomagać podczas wesela. W skład zespołu młodej wchodzili:

• swat – starszy żonaty mężczyzna, najczęściej ojciec chrzestny młodej, jego zadaniem było prowadzenie wesela w rodzinnym domu młodej
• starsza – niezamężna dziewczyna, najczęściej najlepsza przyjaciółka
• starszy – nieżonaty chłopak, najlepszy przyjaciel
• druhny – wszystkie niezamężne dziewczęta na weselu
• swańka – zamężna kobieta, najczęściej matka chrzestna

Skład zespołu młodego:

• marszałek
• swańka – niezamężna dziewczyna
• starszy swat – nieżonaty chłopiec
• swańki – wszystkie niezamężne dziewczęta na weselu
• swaty – wszyscy nieżonaci chłopcy na weselu

Masnycia siedem dni się bawi

Masnycia nazywana także Babskim, Smacznym, Serowym Tygodniem jest świętem, które przetrwało czasy pogańskie i zostało odpowiednio zaadaptowane do nowej, chrześcijańskiej tradycji. Obchodzone w ostatnim tygodniu przed rozpoczęciem Wielkiego Postu. Zgodnie z tradycją prawosławną tydzień ten nazywa się syrnym (pl. Serowym), jako że nie można jeść mięsa, ale dopuszczane są produkty mleczne, jajka i ryby. Warto zaznaczyć, iż Cerkiew nie aprobuje hałaśliwych zabaw, ponieważ głównym sensem Masnyci jest przygotowanie do postu. Dlatego też Syropust nie jest czasem na pijaństwo i zabawę ponad miarę. W tym okresie w prawosławnych Cerkwiach odbywają się wielkopostne liturgie, podczas których czytana jest modlitwa św. Efrema Syryjczyka. Zgodnie z tradycją Cerkwi Masnycia ma charakter tygodnia przygotowawczego do Wielkiego Postu. Pozwala na pojednanie z bliskimi oraz znajomymi, jednocześnie odpowiednio przygotowuje do pokuty przed Bogiem.

Wesele na Podlasiu – „Choćby za woła…”

„Choćby za woła…”

Małżeństwo jak wiadomo miało ogromny wpływ na status kobiety i mężczyzny w społeczeństwie (zwłaszcza społeczności wiejskiej), dlatego też śluby brano w bardzo młodym wieku, około 16-20.

źródło: xutir-savky.com.ua

Wesele na Podlasiu – odrobina historii

Od historii głowa nie boli

Podlasie jest obszarem położonym w północno-wschodniej części Polski. Od końca X do drugiej połowy XI wieku wchodziło w skład Rusi Kijowskiej, następnie księstwa wołyńskiego. W XIII-XIV wieku część zachodnia tego obszaru weszła przejściowo w skład Mazowsza, cześć wschodnia i północna znajdowała się w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego, a część południowa w obszarach podległych księciu Danielowi Romanowiczowi, który władał księstwem włodzimiersko-halickim (w 1253 roku koronowany w Drohiczynie na króla Rusi).

źródło: uk.wikipedia.org